دسته: تاریخ

در دل تاریخ هند، رد پای زبان فارسی تنها در شعر و ادب نیست؛ بلکه در ساختار حکومت، در دفترها و دیوان‌ها، و در نظام دیوان‌سالاری نیز ریشه دوانده است. زمانی که غبار کاروان‌های ایرانی و خراسانی از راه‌های دور به دهلی نشست، با خود سنت‌هایی آوردند که تنها مختص دربار نبود، بلکه تا دل دفترخانه‌ها و نظامات اداری نفوذ کرد. از همان سده‌های نخست ورود اسلام به شبه‌قاره، فارسی به‌تدریج جای خود را در دل دستگاه‌های قدرت باز کرد؛ اما این فقط زبان نبود که وارد شد، بلکه شیوه‌ای از اندیشیدن، نوشتن، ثبت کردن و حکمرانی نیز با آن …

در پهنه‌ی پرآشوب قرن بیستم، بسیاری از رهبران جهان عرب سودای وحدت در سر داشتند. اما در میان آنان، کسی به اندازه‌ی معمر قذافی جسور، لجوج و خستگی‌ناپذیر نبود. او از همان نخستین سال‌های سلطه‌اش بر لیبی، خویشتن را در مقام منجی امت عرب می‌دید؛ مردی که مأمور بود مرزهای ساخته‌ی استعمار را بشکند و ملتی واحد، با زبانی واحد و سرنوشتی مشترک، پدید آورد.   نخستین جرقه‌های این خیال، زیر سایه‌ی میراث جمال عبدالناصر زده شد. ناصری که قذافی در سخنرانی‌هایش بارها نام او را با حرارتی خاص می‌برد و خود را ادامه‌دهنده‌ی راهش معرفی می‌کرد. اما زمانه‌ی قذافی، …

افغانستان، در میان چین‌خوردگی‌های کوه‌های هزاررنگ و در دل تمدنی کهن، همواره میدان آزمون تصمیم‌هایی بوده است که نه در کابل، بلکه در کاخ‌های قدرت جهان گرفته می‌شدند. کمتر کشوری را می‌توان یافت که چنین بار سنگینی از مداخلات خارجی را بر دوش کشیده باشد و همچنان ایستاده باشد. در واپسین دهه‌های قرن بیستم، با اشغال نظامی افغانستان توسط ارتش سرخ، این کشور عملاً به میدان رسمی نبرد دو ابرقدرت دوران بدل شد؛ جایی که مسکو با تانک و هلی‌کوپتر آمد، و واشنگتن با استینگر و گاهی هم پول پاسخ داد. شوروی به‌دنبال تحکیم نفوذ خود در منطقه و حفظ …

مخترع کامپیوتر کیست؟ شاید به این سوال بشود اینگونه پاسخ داد: در دل قرن بیستم، عصری که جهان در تب و تاب جنگ و تحولات عظیم سیاسی و علمی می‌سوخت، مردی پا به عرصه نهاد که نامش با رازگشایی، ریاضیات و شکستن طلسم نازی‌ها گره خورد: آلن متیسون تورینگ. شاید کمتر کسی بداند که این مرد، نه‌تنها پدر علم کامپیوتر و هوش مصنوعی به شمار می‌آید، بلکه به‌واسطه‌ی دستاوردهایش میلیون‌ها جان را از مرگ نجات داد. اما سرنوشت او، همچون قصه‌ای تراژیک، با بی‌مهری و ظلم پایان یافت. آلن تورینگ در ۲۳ ژوئن ۱۹۱۲ در لندن چشم به جهان گشود. …

سیاسیون افغانستان در ۳۰۰ سال گذشته بر سر همدیگر چه آوردند؟ روایتی از خون، قدرت و رقابت در تاریخ سیاسی افغانستان (۱۷۱۵–۲۰۲۱) در تاریخ پرچالش افغانستان، ستیز برای قدرت اغلب با مرگ، تبعید، کورسازی، زندانی‌سازی و حذف‌های فیزیکی همراه بوده است. اگرچه گاه رنگ قومی و زبانی بر این ستیزها سایه افکنده، اما بیشتر آن‌ها ریشه در رقابت‌های قدرت‌طلبانه و نزاع‌های سیاسی داشته‌اند. در ادامه، فهرستی از وقایع کلیدی تاریخ سیاسی افغانستان طی سه قرن اخیر را مرور می‌کنیم.   عبدالعزیز هوتک در سال ۱۷۱۶ میلادی توسط برادرزاده‌اش، شاه محمود هوتک، به قتل رسید. اسدالله‌خان، فرزند عبدالله‌خان ابدالی، در سال …

واقعه‌ای که به‌مثابۀ یکی از حساس‌ترین گره‌های تاریخ معاصر افغانستان شناخته می‌شود، ماجرای سقوط نورمحمد تره‌کی از قدرت و قتل او در بستر بازی‌های پرآشوب سیاسی سال ۱۳۵۸ خورشیدی (۱۹۷۹ میلادی) است. سرنوشتی که نه‌تنها سرنوشت او را مهر کرد، بلکه به‌زعم بسیاری، مسیر مداخله‌ی نظامی اتحاد شوروی در افغانستان را هموار ساخت. پرسش اساسی این است: چرا اتحاد شوروی، با تمام نفوذ سیاسی، اطلاعاتی و نظامی‌اش، نتوانست از قتل یکی از وفادارترین مهره‌های خویش جلوگیری کند؟ رژیم برخاسته از کودتای هفتم ثور ۱۳۵۷، هرچند در ظاهر توانسته بود قدرت را به‌سرعت در دست گیرد، اما از همان آغاز در …

تاریخ، آن‌گونه که در مکاتب و مدارس آموزش داده می‌شود، اغلب روایتی است از پیروزی، شکوه، توسعه و افتخار. اما آنچه پنهان می‌ماند، خون، دروغ، سانسور و تحریف است. تاریخ رسمی، نه آینه‌ی واقعیت، بلکه ابزار قدرت است. و همان‌گونه که فاتحان سرزمین‌ها را تصرف می‌کنند، حافظه‌ها را هم تصاحب می‌کنند. • فاتحان، پس از پیروزی، نخستین کاری که می‌کنند، بازنویسی تاریخ است؛ تاریخ را از نگاه خود روایت می‌کنند تا جنایت‌ها را توجیه و مظلومیت‌ها را حذف کنند. • نام‌ها، چهره‌ها، زبان‌ها و فرهنگ‌هایی که شکست خورده‌اند، یا به‌کلی ناپدید می‌شوند، یا به‌صورت کاریکاتور و دروغین در تاریخ باقی …