مروری بر تاریخ مهاجرت مردم افغانستان به آلمان

نویسنده: وحید پیمان

نخستین موارد مهاجرت افغان‌ها به آلمان به نیمه قرن بیستم میلادی باز می‌گردد. ورود اتباع افغانستان عمدتاً در چند موج صورت گرفته است که بین سال های ۱۹۷۸ تا ۲۰۲۲ ادامه داشته است.

لطفا کانال یوتیوب چهارسو را سبسکرایب کنید تا به جالب‌ترین ویدئوهای آموزشی دسترسی داشته باشید.

قبل از سال ۱۹۷۹، کمتر از ۲۰۰۰ افغان در آلمان زندگی می‌کردند. اکثر آن‌ها یا تاجر بودند یا دانش‌جو. در ابتدا شهر تجارتی هامبورگ و مجتمع‌های انبار آن تاجران فرش افغان را جذب کرد که بعداً تقریبا اکثرشان با خانواده‌های خود در این شهر ساکن شدند. برخی از خانواده‌های بازرگان که در مراحل اولیه مهاجرت از افغانستان به آلمان آمده‌اند، هنوز در اسپیچرشتات و هافن‌سیتی هامبورگ تجارت دارند.

پس از تهاجم شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹، تعداد افغان‌هایی که در آلمان به دنبال پناهندگی بودند، به شدت افزایش یافت. بین سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۸۲، جمعیت افغان‌های ساکن در این کشور سالانه حدود ۳۰۰۰ نفر افزایش یافت. پیش از آغاز مرحله دیگری از مهاجرت در سال ۱۹۸۵، در یک دوره کوتاه از آمار مهاجرت افغان‌ها به آلمان کاسته شد اما سپس به‌ویژه حامیان جناح‌های کمونیستی که به طور فزاینده‌ای در افغانستان جان خود را به خطر می‌دیدند به آلمان پناهنده شدند. سپس از ورود مهاجران افغان به آلمان دوباره کاسته شد اما پس از چند سال کاهش نرخ مهاجرت، در سال ۱۹۸۹ در نتیجه افزایش جنگ‌های داخلی در افغانستان و نیز افزایش محدودیت‌ها بر جمعیت افغان‌های  ساکن در ایران و پاکستان، موج دیگری از مهاجرت شروع و این‌بار به شدت افزایش یافت. بزرگترین گروه مهاجرین افغان این‌بار مهاجرانی بودند که در ایران و پاکستان به ویژه ایران زندگی می‌کردند.

مشکلات مهاجران در این دو کشور بسیاری از افغان‌ها را وادار کرد که به دنبال مقاصد مهاجرتی جدید از جمله آلمان باشند. در دهه ۱۹۹۰ و با استقرار رژیم طالبان برای بار نخست، این روند تداوم داشت تا این‌که پس از اوج گیری در سال ۱۹۹۵، آمار ورود مهاجران از افغانستان چند سالی  دوباره کاهش یافت. با این حال روند مهاجرت، از حدود سال ۲۰۱۰ دوباره شروع به افزایش کرد و تا سال ۲۰۱۶  این‌بار با شدت بیشتری انجام یافت. در این دور که در افغانستان چشم‌انداز روشنی از آینده وجود نداشت، بسیاری از باشندگان ولایت‌های هرات و کابل و نیز شمار بسیار زیادی از مهاجران افغان مقیم ایران، وارد آلمان شدند.

آلمان در  سال ۲۰۱۶ همزمان با آن‌که با همکاری ترکیه تصمیم گرفت جلو مهاجرت بیشتر افغان‌ها را بگیرد، سروی بزرگ افغان‌های مقیم آلمان را  روی دست گرفت. سال ۲۰۱۶  زمانی بود که رکورد ۲۵۳۴۸۵ تن از اتباع افغانستان در آلمان ثبت شد. این تعداد شامل ساکنین قبلی و همچنین افرادی بود که در سال‌های اخیر وارد آلمان شده بودند. علاوه بر رشد شدید جمعیت افغان‌های مقیم آلمان در تعداد درخواست‌های پناهندگی از سوی شهروندان افغان نیز افزایش چشم‌گیری مشاهده شد و در سال ۲۰۱۶ به رکورد تاریخی ۱۲۷۰۱۲ نفر رسید. از آن زمان، جمعیت مهاجر افغانستان دوباره اندکی کاهش یافت اما پس از سقوط افغانستان به دست طالبان این‌بار با همکاری خود دولت آلمان، اندکی به شمار مهاجران افغان در این کشور مجددا افزوده شد.

وضعیت اجتماعی مهاجران مقیم آلمان

با گذشت زمان، سوابق اجتماعی-اقتصادی و تحصیلی مهاجران افغان به طور قابل توجهی تغییر کرده است. بسیاری از اعضای گروه‌های مهاجر قبلی دارای تحصیلات عالی هستند و اغلب در مناصب عالی رتبه در افغانستان نیز در دوران جمهوریت کار کردند. مردان و زنان زیادی نیز به عنوان استاد، پزشک یا معلم در افغانستان و آلمان مصروف شدند. یکی از عمده دلایل اصلی‌ای که منجر شد تا افغان‌های مهاجر مقیم آلمان در زمان جمهوریت برای کار به افغانستان برگردند این بود که با وصف تحصیلات خوب و تجربه‌های علمی، بسیاری از افغان‌هایی که به عنوان بخشی از مهاجران اولیه به آلمان آمده بودند، نتوانستند برای خودشان کاری پیدا کنند که با شرایط حرفه‌ای آن‌ها مطابقت داشته باشد. در طول سال‌ها، سطح تحصیلات و پیشینه حرفه‌ای افغان‌هایی که به آلمان آمدند، متنوع‌تر شده است. مدارک تحصیلی و حرفه‌ای کسانی که در سال‌های اخیر مهاجرت کرده‌اند به طور متوسط ​​بسیار پایین‌تر از مهاجران افغانی است که مدت طولانی‌تری در آلمان زندگی کرده‌اند.

اداره آمار فدرال آلمان در پایان سال ۲۰۱۶ میلادی، ۲۵۱۶۴۰ تبعه افغانستان را در آلمان ثبت کرده بود. از این میان در دسامبر ۲۰۱۷، اداره فدرال مهاجرت و پناهندگان آلمان (BAMF) ۱۰۴۵۳ پناهنده با اصالت افغانستانی که زیر ۱۸ سال داشتند را ثبت کرد. خردسالان بدون همراه از این جهت که تحت مراقبت نهادهای ویژه‌ی کودک و نوجوان بودند، مستحق اقامت خاص و حمایت یک قیم موقت بودند. در آلمان آموزش و ادغام حرفه‌ای هنگام پذیرش افراد زیر سن قانونی بدون همراه اولویت دارد. با این حال، وضعیت این مهاجران جوان به محض رسیدن به ۱۸ سالگی تغییر می‌کند و بنابراین دولت آلمان می‌تواند آن‌ها را به طور قانونی اخراج کند یا برای‌شان پناهندگی بدهد.

نرخ سن‌وسال

تعداد اخذ تابعیت مهاجران از افغانستان در ابتدا بسیار کم بود. از اواخر دهه ۱۹۸۰ به طور قابل توجهی افزایش یافت، که احتمالاً به وخامت مداوم وضعیت در افغانستان مربوط می‌شد.

با میانگین سنی ۲۳.۷ سال، جمعیت افغانستان در آلمان نسبتاً جوان هستند. در میان ساکنان افغان که تابعیت آلمانی ندارند، عدم تعادل جنسیتی وجود دارد: تعداد مردان در حدود ۸۰۳۹۰ نفر از زنان بیشتر است. البته قابل یادآوری است که هیچ‌یک از این آمار شامل گروهایی که پس از سقوط کابل در سال ۲۰۲۱ به دست طالبان به آلمان آمده‌اند، نمی‌شود.  تا چند سال پیش بیشتر اتباع افغانستان با خانواده هایشان به آلمان می آمدند. با این حال، ورود مردان افغان بدون همراه یک روند غالب در سال های اخیر بوده است که به ویژه از سال ۲۰۱۲ با افزایش تعداد پناه‌جویان افغان مشهود بوده است.

اکثریت مهاجران، افغانستان را ندیده‌اند یا در آن‌جا زندگی نکرده‌اند

اکثریت مطلق افغان‌هایی که در آلمان زندگی می‌کنند، قبل از ورود به آلمان در یکی از کشورهای همسایه افغانستان گذرانده‌اند. این بدان معناست که بسیاری از پناهندگان با زندگی در کشور خود آشنا نیستند و هیچ شبکه اجتماعی محلی ندارند. افغان‌های مقیم آلمان معمولا در شهرهای مختلف به گونه‌ای خودشان را تقسیم کرده‌اند که هم‌ولایتی‌ها معمولا در یک منطقه زندگی می‌کنند. به گونه مثال مردم جنوب افغانستان عمدتا در فرانکفورت، هراتی‌ها در هامبورگ، کابلی‌ها در برلین و مونیخ و به همین ترتیب سایر اقوام نیز تلاش کرده‌اند جایی بروند که هم ‌ولایتی‌های‌شان زیست دارند. البته این بدین معنا نیست که در آن ایالت سایر شهروندان افغانستان حضور ندارند، بلکه به گونه مثال حضور هراتی‌ها در هامبورگ پر رنگ‌تر است.

افغان‌ها در کنار ترک‌ها و ایرانی‌ها، صاحبان بسیاری از مشاغل در شهر بزرگ آلمان هستند.