با وصف این‌که هوای کابل از اواسط برج سنبله رو به سردی گرائیده بود، اما روز جمعه هوای بسیار گرمی در کابل حکم‌فرما شده بود. تقریبن تا ساعت ۱:۳۰ بعد از چاشت، همه اعضای هیأت به سالون VIP آمدند. سالون ویژه میدان هوایی کابل سالون نسبتا کوچکی است که به سختی می ‌تواند بیش از ۲۰ نفر را میزبانی کند. ما به رسم احترام از سالون VIP خارج شدیم تا فضا برای اعضای هیأت، بزرگ‌تر شود.  چند لحظه بعد متوجه شدم که تعداد خبرنگاران حتا بیش از اعضای مذاکره کننده است، تا جایی‌که عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه زمان خوش‌وبش با خبرنگاران در داخل طیاره به شوخی گفت:‌ «کسی از شما د کابل هم مانده؟»

ساعت ۴ عصر روز جمعه به سمت قطر حرکت کردیم، تنها ۱۵ دقیقه بعد از پرواز، عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه برای خوش‌آمدگویی به تیم‌های تخنیکی و خبرنگاران از جای خود بلند شد. فراموش نشود، تعداد کسانی که به عنوان تیم تخنیکی،‌ هیأت مذاکره کننده را همراهی می‌کردند نیز بسیار زیاد بود. هواپیمای ما متعلق به شرکت هوایی کام‌ایر بود. این هواپیما چارتر شده بود. هواپیمایی کلان با ظرفیت بالاتر از ۲۰۰ نفر. عبدالله با تک تک کسانی که سوار هواپیما بودند احوال‌پرسی کرد و با برخی‌ها نیز عکس سلفی گرفت.

سایر اعضای هیأت نیز آمدند که با خبرنگاران و هیأت تخنیکی به رسم احترام احوال‌پرسی کنند. اتمر، استانکزی،‌ نادری و شماری از اعضای تیم ۲۱ نفره، یکی – یکی پی‌هم برای خوش‌وبش با خبرنگاران نزد آنان آمدند. اگر در بخشی از مسیر کابل – دوحه، دریا نمی‌بود، از کابل تا دوحه پایتخت قطر ۳۸۶۷ کیلومتر زمینی راه بود، اما با هواپیما از کابل تا دوحه، ۱۹۸۳ کیلومتر هوایی است. هواپیمایی که از کابل به قصد دوحه می‌رود از ولایت نیمروز، افغانستان را ترک می‌کند و‌ وارد ولایت زاهدان ایران می‌شود. از آن‌جا و پس از عبور از ولایت‌های کرمان و هرمزگان ایران وارد فضای آب‌های دریای عمان شده و با عبور از این منطقه وارد شهر دوحه می‌گردد. میان کابل و دوحه ۱:۳۰ دقیقه اختلاف ساعت است. هنگام فرود هواپیما، اعلان شد که دمای هوا در دوحه، ۳۷ درجه سانتی‌گراد است. چیزی که یک «واو» را تقریبن برای همه مسافرین هواپیما درپی داشت.

ساعت ۷:۴۰ دقیقه به وقت کابل و ۶:۱۰ دقیقه شام به فرودگاه بین المللی دوحه رسیدیم. در میدان هوایی دوحه، سلطان بن سعد المریخی وزیر دولت در امور خارجه قطر  به استقبال هیأت مذاکره کننده حکومت افغانستان آمده بود. ما پس از اندکی توقف در اتاق VIP فرودگاه نه چندان بزرگ دوحه، در نهایت ذریعه یک کاستر به سمت شهر دوحه حرکت کردیم. تقریبن بیست دقیقه طول کشید تا به وارد شهر نه چندان بزرگ دوحه شدیم.

معلوم بود که دوحه شهر بزرگی نیست اما از بیلدینگ‌های پر مصرف و عجیب‌وغریب بخش‌های تجاری شهر مشخص بود که ثروت، ‌پول و دارایی در این سرزمین به وفور است. وقتی هنوز سوار هواپیما بودیم برای ما برنامه‌ی کاری اعضای هیأت و شماره‌های تماس‌شان را توزیع کردند. علاوه بر آن برای هر خبرنگار نیز یک – یک سیم‌کارت از شرکت Ooredoo آماده ساخته بودند که در پائین پخش VIP میدان هوایی برای‌مان توزیع کردند. داکتر عبدالله، حنیف اتمر سرپرست وزارت خارجه و خبرنگاران در هوتل شرایتون اتاق داشتند. این هوتل در منطقه الدبلوماسیه‌ دوحه موقعیت دارد و مجموعه هوتل‌های شرایتون در چندین کشور دنیا از جمله بهترین هتل‌های پنج ستاره کره زمین هستند. به محض ورود به این هوتل یکی از کارمندان وزارت خارجه افغانستان را پرسیدم که هزینه بود و باش هیأت، تیم تخنیکی و خبرنگاران را دولت قطر می‌دهد، امریکایی‌ها یا قطری‌ها؟  توضیح داد که چون قطری‌ها میزبانی اصلی این مذاکرات را بر عهده گرفته‌اند، مکلف به پرداخت همه هزینه‌ها اند اما دولت افغانستان نیز آماده‌گی لازم برای پرداخت هزینه‌ها را گرفته است. یادم آمد که یک ماه پیش رئیس‎جمهور غنی در دیدار با اعضای هیأت مذاکره کننده به آن‌ها گفته بود که اگر از هوتل‌هایی که برای شما دولت قطر در نظر گرفته بود خوش‌تان نیامد، عاجل بهترین هوتل قطر را انتخاب کنید و حکومت تمام مصارف‌تان را خواهد پرداخت. به نظر می‌رسد که حکومت افغانستان نگران بود روابط خوب طالبان و قطر منجر شود تا میزبانی عالی از تیم حکومت در دوحه صورت نگیرد. البته اعضای هیأت مذاکره کننده به هوتلی به نام «شرق» انتقال داده شدند. هوتل شرق نیز از بهترین هوتل‌های دوحه است و من تردیدی ندارم که قطر از هیأت مذاکره کننده افغانستان و هیأت طالبان به خوبی میزبانی کرد و در نهایت نیز کل هزینه‌های سفر را به تنهایی خواهد پرداخت. هزینه‌هایی که بی‌تردید به صدها هزار دالر خواهد رسید.

تصور ما این بود که هم ما و هم اعضای هیأت یا قرنطین می‌شویم و یا دستکم از ما تست سریع برای تثبیت وضعیت کرونایی اشتراک کننده‌گان گرفته می‌شود. اتفاقا که دوحه روزهای نسبتا پر چالشی را از بابت کرونا می‌گذراند. تا اکنون ۱۱۸ هزار تن در این کشور مبتلا به کرونا شده‌اند و نزدیک به ۳۰۰۰ نفر نیز جان باخته‌اند. بر خلاف تصور ما، پروتوکول به گونه‌ای بود که نباید از ما و هیأت مذاکره کننده تست دوباره‌ای گرفته شود و باید همان تست افغانستان مدار اعتبار باشد. برایم جالب بود که قطر این موضوع را چطور قبول کرده است. به هر ترتیب، میزبانی قطری‌ها کمی مهربانانه‌تر از حدی بود که شخصا تصور می‌کردم.

من نمی‌دانستم که طالبان در کدام هوتل، جابه‌جا شده‌اند. ساعت ۸:۳۰ شام به بخش رستورانت هوتل شرایتون رفتیم. به محض ورود به این بخش متوجه حضور سه تن از اعضای تیم‌های تخنیکی طالبان شدم که در حال غذا خوردن در این رستورانت هستند. داشتم به آن‌ها توجه می‌کردم. چیزهایی را از طریق موبایل به هم‌دیگر نشان می‌دادند که به یک‌باره متوجه شدیم انس حقانی در حال عبور از بخشی از رستورانت است. انس حقانی را تقریبن همه‌ می‌شناسند اما کوتاه و برای کسانی که نمی‌دانند چرا انس حقانی اهمیت ویژه دارد باید توضیح دهم که انس حقانی، فرزند جلال‌الدین حقانی، بنیان گذار شبکه حقانی و برادر ناتنی سراج الدین حقانی، رهبر کنونی این شبکه است. حقانی در تصمیم‌گیری‌های رهبری شبکه حقانی نقش داشت و در سال ۱۳۹۳ خورشیدی با یک تن دیگر به نام حافظ رشید دستگیر شد. این رویداد برای افغانستان یک خبر خوش بزرگ محسوب می‌شد، چرا که نزد حکومت افغانستان، ‌شبکه حقانی مسوول خونین‌ترین حملات انتحاری در کابل و دیگر ولایت‌های افغانستان محسوب می‌شُد.  در آن زمان گزارش‌هایی از بازداشت او در کشورهای خلیج از جمله بحرین منتشر شد اما اطلاعات دقیق در این مورد در دست نیست. پس از توافقنامه امریکا و طالبان،‌ انس حقانی و دو تن دیگر از اعضای طالبان با دو استاد دانشگاه امریکایی افغانستان که نزد طالبان اسیر بودند، معاوضه شد. طالبان بارها خواهان رهایی انس حقانی از زندان دولت افغانستان شده بودند. چند ماه پیش زمانی که این گروه نام اعضای تیم مذاکره کننده خود را برای گفت‌وگوهای صلح با آمریکایی‌ها اعلام کرد، نام انس حقانی نیز در آن بین بود. طالبان گفته بودند که حقانی یکی از اعضای مهم تیم مذاکره کننده طالبان است و باید رها شود. در نهایت او رها شد و عضو هیأت مذاکره کننده طالبان گردید. تعدادی از خبرنگاران خودشان و رسانه خود را برای انس حقانی معرفی کردند. من وقتی معرفی کردم که متعلق به روزنامه ۸صبح است. انس حقانی نگاه متفاوت‌تری کرد و گفت: «خو خو ۸صبح، کلان رسانه است. … بخیر صلح شود. »

احتمالا کسانی که انس حقانی را از نزدیک دیده‌اند می‌دانند که او بسیار آرام صحبت می‌کند و بر خلاف تصویری که از شبکه حقانی موجود است دست‌کم در ظاهر وضعیت او این‌گونه نیست. در ادامه این سفرنامه از برخوردهای متفاوت و گاها زننده‌ی برخی از اعضای هیأت طالبان هم خواهید خواند. خوش‌وبش کوتاه با انس تمام شد. در آن‌جا ما متوجه شدیم که دسترسی ما به شماری از اعضای هیأت طالبان حتا کمی بیشتری از دسترسی به هیأت حکومت است. بعدا متوجه شدم که علاوه بر عبدالله عبدالله رئیس شورای عالی مصالحه و محمد حنیف اتمر سرپرست وزارت خارجه‌ی افغانستان، انس حقانی و عبدالسلام حنفی عضو هیأت مذاکره کننده طالبان نیز در هوتل شرایتون حضور دارند.

برای صحبت با انس حقانی وقت کافی نبود. انس گفت آمدیم که صلح کنیم و از روزهای سخت عبور کنیم. با امریکایی‌ها به نتیجه رسیدیم، «اشغال» ختم شده و نوبت این است که ما افغان‌ها بین خود به یک تفاهم برسیم.

در قسمت دوم این سفرنامه از یک روز جالب و تاریخی خواهید خواند. روزی که بر خلاف توقع، ما تا آخرین لحظات آن روز کنار هر دو تیم مذاکره کننده بودیم. صحنه‌های متعددی را ثبت کردیم. خاطرات متعددی را یادداشت گرفتیم و در نهایت تصویری بیم و ترس کنار هم، اتفاقات جالب را رقم زدند.

ساعت ۹ صبح شنبه ۲۲ سنبله، قرار بود مذاکرات آغاز شود، به ما گفته شده بود که ساعت ۷:۳۰ دقیقه صبح برای صرف صبحانه و پس از آن جهت رفتن به سمت تالار هوتل شرایتون، محل افتتاح گفت‌وگوها آماده باشید. چک شدید امنیتی برای ورود به تالار حکم‌فرما بود. چرا که مایک پمئو وزیر خارجه ایالات متحده و شماری از مقامات کشورهای متعدد در این مراسم حضور به هم می‌رساندند. من پیش از این در نشست‌هایی که یک وزیر خارجه از امریکا شرکت می‌کرد، حضور پیدا کرده بودم. در جاهای مختلفی متوجه شده بودم که مقامات امریکایی چک امنیتی را خودشان بر عهده می‌گیرند، اما در قطر خبری از این حرف‌ها نبود و تعدادی از نظامیان خارجی از جمله امریکایی را دیدم که مجبور بودند مانند ما از گیت‌های امنیتی و پس از بررسی و بازرسی عبور کنند.

نزدیک دروازه اصلی تالار، منتظر بودیم تا اجازه ورود بدهند. هیأت طالبان با لباس‌های یک‌دست به سمت تالار آمد. خبرنگاران افغان همه‌ی شان رفتند تا تصویر و مصاحبه بگیرند. هیچ‌یک از اعضای هیأت طالبان با وصف تقاضاهای مکرر برخی از خبرنگاران، با رسانه‌ها گفت‌وگو نکردند. خبرنگاران تصور می‌کردند که یک فرصت عالی را برای گرفتن دیدگاه طالبان در مورد مذاکرات صلح از دست داده‌اند. سپس به خبرنگاران اجازه ورود داده شد. البته به این شرط که صرف برای ۱ دقیقه عکس و تصویر بگیرند و سپس به محل ویژه‌ای که برای‌شان در نظر گرفته شده است بروند.

طالبان به دروازه ورودی نزدیک‌تر بودند. خبرنگاران اول به سمت آن‌ها رفتند. یکی از اعضای طالبان دستش را جلوی کمره خبرنگاران می‌گرفت و می‌گفت، تصویر و فلم نگیرید. ظاهرا او نمی‌دانست که دلیلی برای نگرفتن فلم، آن‌هم برای یک دقیقه از هیأت مذاکره کننده وجود ندارد. پس ما برای چه ۳۰۰۰ کیلومتر را طی کرده بودیم؟ من احساس کردم این کار عضو طالبان یک نوع خوش خدمتی محض بود برای این‌که کاری کرده باشد.

به هیچ عنوان نمی‌خواهم به آن‌چه‌ در مراسم افتتاحیه از سوی پمپئو، وزیر خارجه قطر، عبدالله عبدالله،‌ ملا برادر و وزرای خارجه چند کشور گفته شد دوباره بپردازم، چرا که آن لحظات به صورت زنده از شبکه‌های مختلف نشر می‌شد و میلیون‌ها نفر آن را تعقیب کردند.

وقتی که نشست افتتاحیه به پایان رسید، اعضای هر دو هیأت باید برای گرفتن چای و کافه و نان تا حدود دو ساعت در حاشیه تالار می‌بودند. احساس کردم که این‌کار عمدی است. البته تصور نمی‌کردم که خبرنگاران هم اجازه ورود به این بخش داشته باشند. ما بدون هیچ نوع سخت‌گیری‌ای وارد این بخش شدیم. اعضای هیأت حکومت افغانستان پیش از طالبان برای خود چای و کافه گرفته بودند. اما طالبان نه…

تردیدی ندارم که هر دو گروه برای مقابل شدن‌شان با چنین وضعیتی آماده‌گی فکر کرده بودند. در ضمن تردیدی ندارم که امریکایی‌ها به عنوان برنامه‌ریز اصلی این نشست، عمدا تصمیم گرفته بودند که ۲ – ۳ ساعت هر دو هیأت را زیر یک سقف و بدون هر نوع برنامه‌ی رسمی‌ای با هم مقابل کنند تا بیشتر با یکدیگر اُنس بگیرند. در نهایت طالبان هم به صورت پراکنده برای گرفتن و چای کافه به سمت بوفه آمدند. در ابتدا، اعضای هیأت طالبان و حکومت هیچ نوع تماس و خوش‌وبشی با یک‌دیگر نداشتند. ۱۹ سال جنگ کافی بود که زیر یک سقف، داخل یک سالون و از یک بوفه چای و کافه گرفتن نتواند آن‌ها را به یک‌دیگر نزدیک سازد. خبرنگاران یکی – یکی به سراغ نماینده‌های حکومت وطالبان می‌رفتند تا نظرشان در مورد امروز را بپرسند. آرام – آرام به نظر می‌رسید که یخ دیپلوماسی هر دو هیأت در حال شکستن است. حین فلم‌برداری و نشر زنده یک ویدئو متوجه نزدیک شدن عبدالسلام حنفی یک عضو هیأت مذاکره کننده طالبان و محمد ناطقی عضو هیأت مذاکره کننده حکومت، به یک‌دیگر شدم. جهت تصویربرداری را به سمت آن‌ها تغییر دادم. هر دو، یک‌دیگر را در آغوش گرفتند و تا این‌جای کار، این تصویر، نخستین سکانس جالب از حاشیه مراسم افتتاحیه بود. ناطقی به حنیفی گفت من و تو «بوله» هستیم. من نمی‌دانستم بوله یعنی چه !‌ اما در جست‌وجوهایی که کردم، تصور می‌کنم که بوله در لهجه هزاره‌گی معنای «پسر خاله» را می‌دهد. محمد ناطقی از قوم هزاره و حنفی از ازبیک‌های افغانستان است. این تصویر سپس در رسانه‌های اجتماعی هم‌رسانی شد و شاه‌حسین مرتضوی مشاور فرهنگی رئیس جمهور ضمن نشرش در صفحه فیس‌بوک خود، نوشت: «فضا صمیمانه است.» البته برداشت شخصی من از متن آقای مرتضوی این بود که او با کنایه، چنین یادداشتی را درج فیس‌بوک خود کرده است. بعدا آقای ناطقی من را پیدا کرد و گفت: «چی کردی؟ عکس مره کجا روان کردی؟ که این‌قدر سر و صدا ایجاد کرده؟» گفتم من ویدئوی مستقیم نشر می‌کردم و ممکن است کسی از روی ویدئو عکس گرفته باشد. ناطقی گفت که مرتضوی با من اصلا روابط خوبی ندارد و از هر حربه‌ای علیه من استفاده می‌کند.

کمتر چنین فرصتی پیش می‌آمد که خبرنگاران بتوانند زیر یک سقف و حین خوش‌وبش از حکومت افغانستان و طالبان فلم و عکس بگیرند. من با نادر نادری، فوزیه کوفی، غلام فاروق مجروح،‌ ناطقی، حفیظ منصور، سید سعادت منصور نادری، ایوب انصاری و شمار دیگری از اعضای تیم حکومت در مورد نشست صبح حرف زدم. همه از نشست روز نخست خرسند بودند ولی تأکید داشتند که راه دور و دراز و دشواری را پیش رو دارند. باید به سراغ نماینده‌هایی از طالبان می‎رفتم. این سوال که امروز چقدر برای شما امیدوار کننده بود را تقریبا از همه می‌پرسدم اما از طالبان سوال‌های دیگری نیز بود که باید پرسیده شود. به سراغ داکتر نعیم وردک سخنگوی طالبان رفتم. من نمی دانم او داکترا دارد یا نه و اگر دارد در چه رشته‌ای اما او از همه اعضای طالبان با ظاهری متفاوت‌تر حاضر شده بود. موهای بلندی داشت و لباس نسبتا کلان هم بر تن داشت. وقتی او را «آقای وردک» خطاب کردم، گفت که به من تنها داکتر نعیم بگوئید و تخلصم را وردک نگوئید. قبلا در یک خبرگزاری خوانده بودم که داکتر محمد نعیم «فرد خشک مزاج، کم حرف و مذهبی» است. محمد نعیم وردک به عنوان سخنگوی دفتر سیاسی طالبان به جای سهیل شاهین سخنگوی پیشین این دفتر از سوی رهبری طالبان تعیین و اکنون به صورت رسمی به کار آغاز کرده است. از او پرسیدم که با چه تفاوتی نسبت دهه هفتاد به دوحه آمدید؟ گفت آن‌زمان جنگ بود و ما فرصتی برای فکر کردن به مسایل مدنی و حقوق بشری نداشتیم. گفتم حالا اگر شامل حکومت شوید،‌ نظرتان در مورد حقوق زنان و اقلیت‌ها چیست؟ گفت که آن‌ها مطابق اصول اسلامی دارای حقوق هستند. گفتم واضح تر بپرسم، زنان و مردان زیر یک سقف درس خواهند خواند؟ گفت: هرگز ! و شریعت به ما چنین اجازه‌ای را نمی‌دهد.

عاجل متوجه حضور عباس استانکزی معاون تیم مذاکره کننده‌ی طالبان شدم. چند دقیقه قبل با چند عضو دیگر طالبان هم گفت‌وگو کرده بودم، انصافا رفتار بسیار خوبی داشتند و به خوبی به سوال‌های ما پاسخ می‌دادند. بر خلاف آن‌ها، ‌استانکزی اصلا تصمیم نداشت مثل آن‌ها باشد. خیلی کوتاه پرسیدم که آقای ستانکزی در ترکیب هیأت شما چرا هیچ زنی حضور ندارد؟ گفت:‌ «ای سوال ره پرسان نکو» و رفت. پس از نشر ویدئوهای زیادتر که به صورت زنده از صفحه فیس‌بوک ۸صبح نشر می‌شد. چند دقیقه نیاز به استراحت داشتم. چایم را گرفته و داخل سالون گفت‌وگوها شدم. چیزی حدود ۲۰ تن از طالبان آن‌جا نشسته بودند. پرسیدم که شما عضو هیأت مذاکره کننده هستید؟ گفتند نه ما «هیأت مراقب» هستیم. گفتم هیأت مراقب یعنی چی؟ گفتند که هیأت مراقب یعنی که ما کار هیأت مذاکره کننده طالبان را نظارت و در ضمن آن‌ها را حمایت می‌کنیم. در میان آنان فرمانده‌هان جبهات جنگ، اعضای دفتر سیاسی طالبان در قطر و چند زندانی پیشین در گوانتانامو نیز حضور داشتند. هیچ‌یک آنان علاقه‌ای به مصاحبه نداشتند. اما برای این‌که با زوایای پنهان طالبان آشنا شوم از آن‌ها خواستم تا بدون دوربین و به صورت آف‌د ریکارد کمی توضیح بدهند. این نخستین باری بود که بعد از سال ۲۰۰۱ کنار چندین تن از اعضای طالبان نشسته بودم. گفتم حالا هیچ دوربینی روشن نیست و من به عنوان یک شهروند افغانستان و نه به عنوان یک خبرنگار، با شما حرف می‌زنم. گفتم: «می‌دانید که همه مردم از جنگ و خونریزی خسته‌اند؟» از قطر و زیبایی‌ها و بیلدینگ‌هایش گفتم و این‌که شاید این قصرها و بلند منزل‌ها نیز با زحمت کارگرانی از افغانستان ساخته باشد. جواب‌های‌شان برای من جالب بود، آن‌ها نمی‌گفتند که ما هم می‌دانیم مردم خسته شده‌اند، بلکه می‌گفتند «خود ما هم خسته شده‌ایم.» می‌گفتند که «هر کدام‌مان چندین عضو خانواده خود را از دست داده‌ایم، جای ثابتی برای زنده‌گی نداریم و باید برای عبور از این وضعیت و زنده‌گی کنار هم به صلح برسیم.» پرسیدم که چرا پس هنوز انتحار و انفجار جریان دارد؟ گفتند که «ما تعهد کردیم که به شهرهای کلان حمله نکنیم.» گفتم: «حمله به امرالله صالح در یک شهر کلان نبود؟» یک تن از میان آن‌ها که در هرات نیز زنده‌گی کرده بود گفت که مسوولیت آن حمله را طالبان بر عهده نگرفتند. لبخندی زدم و گفتم درست است که بر عهده نگرفتند، اما من و شما می‌دانیم که قصه کجاست. هیچ‌یک شان در جوابم، هیچ چیزی نگفتند.