قاسم سلیمانی از برجسته‌ترین فرماندهان نظامی ایران و فرمانده نیرویی تحت عنوان «نیروی قدس سپاه پاسداران ایران» بود که صبح روز جمعه،‌ ۱۳ جدی در نزدیکی میدان هوایی بغداد عراق و در پی دستور حمله هوایی که از سوی دونالد ترمپ رییس‌جمهور ایالات متحده امریکا صادر شده بود، کشته شد.

آقای سلیمانی از معدود نظامیان ایرانی‌ای بود که در مورد افغانستان زیاد می‌دانست. رسیدن او به جایگاه فرماندهی سپاه قدس پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز زمانی جنبه عملی گرفت که در افغانستان،‌ طالبان حکم‌رانی می‌کردند و ایران عملا به یکی از بزرگ‌ترین مسیرهای قاچاق و ترانزیت مواد مخدر در جهان بدل شده بود. در آن‌زمان که ایران، طالبان را تهدید جدی برای امنیت آن کشور قلمداد می‌کرد،  قاسم سلیمانی گزینه‌ای مناسب برای نبردی خوانده می‌شد که احتمال داشت میان ایران و طالبان به ویژه پس از جان باختن دیپلمات‌های ایرانی در بلخ، صورت گیرد.

لطفا کانال یوتیوب چهارسو را سبسکرایب کنید تا به جالب‌ترین ویدئوهای آموزشی دسترسی داشته باشید.

در واقع، بعدها که پای سلیمانی به عراق و سوریه نیز باز شد نیز نشأت گرفته از آگاهی او از وضعیت کشورهای منطقه بود و تحت تاثیر دانش او از افغانستان بود.

قاسم سلیمانی و رسیدن به فرماندهی سپاه پاسداران ایران

تشکیلات نظامی ایران به‌گونه‌ای است که پس از انقلاب آن کشور در سال ۱۳۵۷ و سقوط نظام شاهنشاهی در ایران، روح‌الله خمینی رهبر درگذشته و موسس نظام جمهوری اسلامی ایران، دستور تاسیس یک سازمان نظامی تحت عنوان «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» را صادر کرد. این سازمان سپس دارای پنج شاخه تشکیلاتی شد. «نیروی هوایی»،‌ »نیروی زمینی»، «نیروی دریایی»، «بسیج» و در نهایت «نیروی قدس».

نیروی قدس در جریان جنگ ایران و عراق تشکیل شد و بر اساس تخمین‌های منتشر شده، ۵۰۰۰۰ نفر عضو دارد. نیروی قدس در واقع بعدها به یکی از شاخه‌های سپاه ایران بدل شد که تمرکز آن بر فعالیت‌های برون مرزی بود. در سال‌های اخیر، رسانه‌های بین‌المللی، از قدس به عنوان  «شاخه برون‌مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران» نام می‌برند.

قاسم سلیمانی در سال ۱۳۷۶، هم‌زمان با اوج‌گیری طالبان در افغانستان، به فرماندهی نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی منصوب شد. او با تجربه‌ای که از جنگ داخلی کردستان داشت، گزینه ای مناسب بود، چون بنا بود در افغانستانِ عصر طالبان که درگیر جنگ‌های داخلی بود، وارد عمل شود. از همه مهم‌تر این‌که سلیمانی در هشت سال جنگ ایران با عراق و نیز مبارزه با باندهای مواد مخدر در مناطق مرزی ایران و افغانستان تا پیش از انتصابش به فرماندهی سپاه قدس، تجربه زیادی اندوخته بود. وی یکی از جدی‌ترین مهره‌های نظامی ایران قلمداد می‌شد که در ماه اپریل سال گذشته میلادی، مایک پمپئو، وزیر خارجه ایالات متحده آمریکا او را «تروریست» خطاب کرد.

قاسم سلیمانی و نقش او ارتباط او با قضایای افغانستان

همان‌طور که در بالا نیز وضاحت داده شد، سلیمانی درباره افغانستان زیاد می‌دانست و جهت مقابله با طالبان، به عنوان فرمانده نیروی قدس سپاه ایران مقرر شد. ایران با افغانستان ۹۵۴ کیلومتر مرز مشترک دارد. از یک‌سو سال‌ها افغانستان به عنوان بزرگترین تولید کننده مواد مخدر جهان به شمار رفته و از سوی دیگر، ایران بزرگترین مسیر ترافیک و قاچاق مواد مخدر …

قاسم سلیمانی پیش از رسیدن به مقام فرماندهی نیروی قدس سپاه ایران، ماموریت‌های ویژه‌ای را در مبارزه با مواد مخدر به انجام رسانیده بود. تبحر او در مبارزه با قاچاق مواد مخدر نیز یکی از دلایلی عنوان شده که آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر آن کشور، آقای سلیمانی را به  این سمت گماشته بود.

او همچنان رابطه خوبی با نیروهای مجاهدین در افغانستان داشته است. عکسی منسوب به او با احمدشاه مسعود در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده که سایت‌های نزدیک به دولت ایران، مکان آن را ولایت کرمان ایران، زادگاه آقای سلیمانی می‌خوانند.

پس از حادثه یازدهم سپتامبر و تغییر وضعیت سیاسی در خاور میانه، آقای سلیمانی بیشتر تمرکز به کشورهای لبنان و فلسطین داشت. حزب الله لبنان سازمان سیاسی – نظامی شیعی در لبنان است که توسط حکومت ایران حمایت می‌شود. نیروی قدس به رهبری آقای سلیمانی متهم به حمایت تسلیحاتی از این سازمان بود. علاوه بر این،‌ نیروی قدس سپاه ایران، گروه‌های فلسطینی ضد اسرائیلی را نیز حمایت می‌کند.

اما در همین سال‌ها، بارها تسلیحاتی در افغانستان و از نیروهای مسلحی چون طالبان به دست آمد که نیروهای بین المللی و هر از گاهی مقامات محلی در افغانستان، این سلاح ها را ساخت ایران و متعلق به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آن کشور خواندند. ایران همواره اما حضور نظامی و حمایت تسلیحاتی از گروه های مخالف دولت افغانستان را رد کرده است.

آقای سلیمانی باری خطاب به سیاستمداران امریکایی گفته بود:‌«ما جاهایی هستیم که شما هرگز نمی‌دانید. شما هر جا بروید و هر جا که هستید، ما هم هستیم.» سپس مک کریستال، فرمانده اسبق عملیات های ویژه پنتاگون در عراق و فرمانده سابق نیروهای امریکایی در افغانستان طی مقاله‌ای در نشریه فارن پالیسی گفت که قاسم سلیمانی اوضاع افغانستان را زیر نظر دارد.

با خروج ایالات متحده امریکا از عراق و ظهور گروه افراطی داعش، نقش نیروی قدس برای مبارزه با این گروه هر روز پر رنگ‌تر شد تا جایی‌که قاسم سلیمانی از سال ۲۰۱۷ عملا در میدان‌های نبرد در عراق و سوریه حضور پیدا می‌کرد.

در همین سال‌ها، نیرویی تحت عنوان «فاطمیون» توسط سپاه پاسداران به رهبری قاسم سلیمانی تشکیل شد. در واقع لشکر فاطمیون یک نیروی شبه نظامی وابسته به سپاه قدس متشکل از شیعیان افغانستان است، که از جنگجویان افغان مبارز در زمان حمله شوروی به افغانستان و دوران طالبان و همچنین تیپ ابوذر یا افغان‌های حاضر در جنگ ایران عراق، افغان‌های شیعه مقیم ایران و افغان‌های شیعه مقیم سوریه با کمک سپاه قدس شکل گرفت و مأموریت اصلی خود را دفاع از مقدسات مسلمانان شیعه و مأموریت ثانویه خود را مبارزه با ظلم در سراسر جهان عنوان کرد.

تشکیل گروه فاطمیون که از دستاوردهای جدی و مهم آقای سلیمانی خوانده می‌شد منجر به تقویت نیروی ضد داعش در میان شیعیان شد. بر اساس آماری که در ماه های اخیر منتشر شده دستکم دوهزار افغان عضو این گروه در عراق و سوریه در نبرد علیه داعش جان باخته و هشت هزار تن دیگرشان زخمی شدند.

در سال‌های اخیر نیز نقش قاسم سلیمانی در سیاست افغانستان پر رنگ خوانده شده است. در جریان مبارزات انتخاباتی بود که رحمت الله نبیل رییس پیشین سازمان استخبارات افغانستان «امنیت ملی» از رابطه پنهانی حنیف اتمر با سردار قاسم سلیمانی سخن گفت. آقای نبیل در گفتگو با روزنامه صبح کابل گفته بود:‌« وقتی‌ که امریکایی‌ها از دیدار‌های آقای اتمر با سردار قاسم سلیمانی، رییس سپاه پاسداران ایران، مقام‌های چین، مقام‌های روسیه و امثال آن باخبر شدند، خود امریکایی‌ها بالای اتمر بدگمان شدند. در غیر آن برخی از وزیران دیگر در کابینه استند که باوجود اختلاف‌های شدید با آقای غنی، امریکایی‌ها نمی‌خواهند که آن‌ها از حکومت بیرون کشیده شوند؛ اما آقای غنی به اتمر تا ساعت ۴ بعد از ظهر وقت داد که استفعایش را بنویسد در غیر آن به دادستانی معرفی می‌شود.»

وحید پیمان