قرارداد ترکمنچای، که در سال 1828 بین امپراتوری روسیه و ایران (دوره قاجار) به امضا رسید، یکی از قراردادهای نابرابر تاریخی است که منجر به از دست دادن بخش‌هایی از خاک ایران شد. این قرارداد به دلیل شکست ایران در جنگ‌های ایران و روسیه به ایران تحمیل شد و شامل از دست دادن سرزمین‌هایی مانند ارمنستان و آذربایجان امروزی به روسیه بود.

در مورد فسخ نشدن این قرارداد پس از گذشت ۱۰۰ سال، دلایل مختلفی وجود دارد که می‌توان به آن‌ها اشاره کرد:

لطفا کانال یوتیوب چهارسو را سبسکرایب کنید تا به جالب‌ترین ویدئوهای آموزشی دسترسی داشته باشید.

1. ماهیت قراردادهای بین‌المللی:

• قراردادهای بین‌المللی مانند ترکمنچای، پس از امضا و تصویب، به عنوان تعهداتی قانونی و رسمی بین کشورها تلقی می‌شوند. این قراردادها بر اساس قوانین بین‌المللی قابل فسخ یا تغییر نیستند، مگر اینکه دو طرف به صورت متقابل و با رضایت توافق کنند که تغییراتی ایجاد کنند یا قرارداد را فسخ کنند. در این مورد، روسیه تمایلی به فسخ قرارداد نداشت و ایران نیز توانایی لازم برای اعمال تغییرات را نداشت.

2. تغییرات ژئوپلیتیک و مرزهای جدید:

• پس از امضای قرارداد ترکمنچای، مرزهای جدید بین ایران و روسیه تثبیت شد و این مرزها به مرور زمان به عنوان مرزهای رسمی و شناخته‌شده بین‌المللی پذیرفته شدند. با گذشت زمان و تغییرات ژئوپلیتیک در منطقه، شرایط برای بازگشت به مرزهای قبل از قرارداد ترکمنچای پیچیده‌تر شد.

3. تغییر حکومت‌ها و سیاست‌ها:

• در طول ۱۰۰ سال پس از قرارداد ترکمنچای، حکومت‌ها و سیاست‌های کشورهای دخیل تغییرات زیادی کردند. با انقلاب روسیه در سال 1917 و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی، وضعیت ژئوپلیتیکی منطقه دچار تغییرات زیادی شد. ایران نیز در این مدت با تغییرات داخلی و سیاسی زیادی روبرو بود. این تغییرات باعث شد که قرارداد ترکمنچای به عنوان بخشی از تاریخ گذشته تلقی شود و تلاش جدی برای فسخ آن صورت نگیرد.

4. عدم تمایل و توانایی ایران:

• ایران در طول این دوره با چالش‌های داخلی و خارجی زیادی روبرو بود و توانایی لازم برای بازپس‌گیری سرزمین‌های از دست رفته یا تغییر قرارداد را نداشت. علاوه بر این، روسیه (و بعداً اتحاد جماهیر شوروی) به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی، نفوذ و قدرت زیادی داشت که ایران را از هرگونه اقدام برای فسخ قرارداد بازمی‌داشت.

5. معاهدات جدید و تقویت مرزهای جدید:

• پس از قرارداد ترکمنچای، قراردادهای دیگری نیز بین ایران و روسیه (و بعداً اتحاد جماهیر شوروی) منعقد شد که به طور ضمنی مرزهای جدید را تأیید و تقویت کردند. این معاهدات جدید باعث شد که قرارداد ترکمنچای و مرزهای تعیین شده در آن به عنوان واقعیت‌های تثبیت‌شده پذیرفته شوند.

• به طور کلی، فسخ نشدن قرارداد ترکمنچای پس از ۱۰۰ سال به دلایل متعدد حقوقی، ژئوپلیتیک، و تغییرات تاریخی برمی‌گردد. این قرارداد به عنوان بخشی از تاریخ روابط بین‌المللی ایران و روسیه باقی مانده و از نظر قانونی و سیاسی تغییر آن امکان‌پذیر نبوده است.