تا حالا فکر کرده‌اید چرا اسم کشورها در زبان‌های مختلف با یکدیگر فرق دارد؟ مگر اسامی خاص نباید در همه زبان‌ها یک‌جور ادا بشود؟ خیلی وقت‌ها تفاوت این اسامی از حد اختلاف در نوع تلفظ که ذاتیِ هر زبان است، فراتر رفته و اساسا چند کلمه کاملا بی‌ارتباط به‌هم برای نامیدن یک محدوده جغرافیایی به‌کار می‌رود؛ مثلا کشوری که ما در زبان فارسی، «لهستان» صدایش می‌کنیم، در انگلیسی «پولند» خوانده می‌شود. این تفاوت از کجا می‌آید؟ در خور ذکر است برای پاسخ دادن به این سوال از مقاله‌ای به‌نقل از «rfi» کمک گرفته شده است.

لطفا کانال یوتیوب چهارسو را سبسکرایب کنید تا به جالب‌ترین ویدئوهای آموزشی دسترسی داشته باشید.

«لهستان» از کجا آمد؟

از لِهستان آغاز کنیم. لِهستانی‌ها کشورشان را «پولْسْکا» می‌نامند. در انگلیسی آن را پولند و در فرانسه پولونْی می‌خوانند اما چرا در فارسی به آن لِهِستان می‌گویند؟ این نام احتمالا از زبان ترکی عثمانی وارد فارسی شده‌است.

می‌دانیم که پسوند فارسی «ستان» (به‌معنای جا و مکان و سرزمین) را در ترکی هم به‌کار می‌برند. البته امروز لهستان را در ترکیه «پولونیا» می‌نامند که نام آن کشور در بیشتر زبان‌های لاتینی است. لهستان یعنی سرزمین لِخ‌ها یا لِح‌ها. لِخ‌ها قومی بودند که بیش از هزار سال پیش در کشور کنونی لهستان می‌زیستند. آن کشور را در زبان ارمنی هم لِهستان می‌نامند.

نام “لهستان” در زبان فارسی برای اشاره به کشور “پولند” (Poland) از یک منشاء تاریخی و زبانی خاص ناشی شده است. این نام ریشه در کلمه “Lech” دارد که به یکی از قبایل اسلاوی قدیمی به نام “لخ‌ها” (Lechites) برمی‌گردد. “لخ” در داستان‌های ملی اسلاوی به عنوان بنیان‌گذار مردم لهستان شناخته می‌شود و به نوعی نماد نژادی برای این کشور است.

در قرون وسطی و دوران تاریخی، این قبیله نقش مهمی در شکل‌گیری هویت و دولت لهستان ایفا کرد و از این رو، بسیاری از کشورها، از جمله ایران، نام “لهستان” را که از “لخ” گرفته شده است، برای اشاره به این کشور پذیرفتند.

به‌طور کلی، این تغییر و تطابق زبانی به دلیل روابط تاریخی، فرهنگی و تجاری بین کشورهای اسلاوی و ایران به وقوع پیوسته است. در نتیجه، در فارسی به این کشور “لهستان” گفته می‌شود، که اشاره‌ای به همان قبیله “لخ” است.

«چین» را چرا این‌طور صدا می‌کنیم؟

نام “چین” در زبان فارسی ریشه‌ای تاریخی و فرهنگی دارد و از کلمه‌ای در زبان‌های قدیمی منطقه گرفته شده است. در اصل، نام “چین” از سلسله “چین” (Qin) در چین باستان گرفته شده است. سلسله “چین” (221-206 قبل از میلاد) یکی از مهم‌ترین و شناخته‌شده‌ترین سلسله‌های چین باستان بود که اولین امپراتوری متحد در این کشور را تأسیس کرد.

این نام از طریق ارتباطات تجاری و فرهنگی که ایران با چین در طول تاریخ داشته است، به فارسی وارد شده است. به ویژه در دوره جاده ابریشم، تبادلات فرهنگی و تجاری بین ایران و چین بسیار قوی بود و نام “چین” از طریق این ارتباطات به تدریج در زبان فارسی به عنوان نام رسمی این کشور مورد استفاده قرار گرفت.

در زبان‌های غربی نیز نام “China” از همین ریشه گرفته شده است، با این تفاوت که تغییرات تلفظی در طول زمان و در زبان‌های مختلف باعث شده است که نام‌های متفاوتی برای این کشور ایجاد شود. در واقع، فارسی‌زبانان نام “چین” را با توجه به تاریخچه این کشور و نام سلسله مهم آن پذیرفته‌اند.

سرزمین ژرمن‌ها را چه کسی آلمان نامید؟

نام آلمان را هم در فارسی از فرانسه گرفته‌اند. آلمانی‌ها کشورشان را «دویچلند» و انگلیسی‌ها آن را «جرمنی» می‌نامند. «دویچ» را در آلمانی علیای قدیم برای نامیدن «زبان‌های ژرمنی» به‌کار می‌بردند که زبان‌های توده مردم دربرابر لاتینی، زبان نخبگان، بودند. «آلامان‌ها» اتحادیه‌ای از قبایل ژرمن سوئِبی بودند که در سال 260 میلادی سرزمین‌های پهناوری را از شمال سوئیس تا بادِن و آلزاس تصرف کردند و زبان آلمانی را در آن‌ها رواج دادند.

نام “آلمان” در زبان فارسی برای اشاره به کشور “دویچلند” (Deutschland) یا “جرمنی” (Germany) ریشه در تاریخ و زبان‌های مختلف دارد. این نام از واژه “آلامان” گرفته شده است که به یکی از قبایل ژرمنی در دوران باستان اشاره دارد.

قبیله آلامان‌ها (Alamanni) یک گروه از قبایل ژرمنی بودند که در منطقه‌ای که اکنون جنوب غربی آلمان و شمال سوئیس است زندگی می‌کردند. در زمان‌های قدیم، این قبیله با امپراتوری روم درگیر بود و نام آن‌ها در منابع تاریخی رومی نیز آمده است. این نام از طریق تماس‌های فرهنگی و نظامی بین ایران و امپراتوری روم به فارسی راه یافته است.

در قرون وسطی، زمانی که ارتباطات میان شرق و غرب بیشتر شد، نام آلامان به عنوان یک نام کلی برای سرزمین‌های ژرمنی در ایران شناخته شد. به تدریج، این نام در زبان فارسی به “آلمان” تبدیل شد و برای اشاره به کل کشور به کار رفت.

به طور خلاصه، استفاده از نام “آلمان” در فارسی به دلیل تأثیرات تاریخی و ارتباطات باستانی میان ایران و اروپا، به ویژه از طریق امپراتوری روم و قبایل ژرمنی، به وجود آمده است

در زبان عربی و اسپانیایی نیز به دویچلند یا جرمنی «آلمان» می گویند.

انگلستان یا انگلیس یا اینگلند؟

حالا ببینیم نام کشور انگلستان چگونه وارد زبان فارسی شده‌است و چرا این کشور نام‌های گوناگون دارد؟ کشوری که در فارسی با عنوان انگلستان می‌شناسیم، درواقع مجموعه چهار کشور اسکاتلند، وِلْز، انگلستان و ایرلند شمالی است. نام رسمی این مجموعه «پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی» است. سه کشور نخست روی هم جزیره «بریتانیای کبیر» را تشکیل می‌دهند که بزرگ‌ترین جزیره اروپاست.

صفت «کبیر» را در فارسی به‌معنای بزرگی در توانایی و دولت و ثروت هم به‌کار می‌برند اما کبیر در ترکیب «بریتانیای کبیر» به‌معنای ساده «بزرگ» است زیرا بریتانیای کوچک هم وجود دارد که همان استان بروتانْی فرانسه است. از پایان قرن سوم به‌ویژه از قرن ششم میلادی گروه‌های بزرگی از مردم بروتانْی به جزیره «بریتانیای کبیر» رفتند و گویا از همان زمان آن جزیره را به این نام خواندند. در تاریخ‌ آمده‌است که این نام در سال 1603 در زمان «جیمز اول»، پادشاه انگلستان، رسمیت یافت.

یکی دیگر از نام‌های رایج مجموعه چهار کشورِ اسکاتلند، ولز، انگلستان و ایرلند شمالی «یونایتد کینگ‌دام» یعنی «پادشاهی متحد» است اما این نام در فارسی رایج نیست. در ایران و افغانستان «بریتانیا» و «بریتانیای کبیر» نام‌های آشنایی هستند اما فارسی‌زبانان برای نامیدن آن مجموعه کمتر از آن‌ها استفاده می‌کنند. خود انگلیسی‌ها «بریتانیا» را برای نامیدن آن مجموعه به‌کار می‌برند. در فارسی از گذشته‌های دور برای نامیدن آن مجموعه از «انگلستان» و شکل ساده‌ترش، «انگلیس» استفاده کرده‌اند.

در آغاز فارسی‌زبان‌ها هم به تقلید از زبان‌های هندی، پنجابی، اردو و سندی انگلیس را ا«َنگریز» تلفظ می‌کردند. در زبان فرانسه نیز «آنگلوتر» به همان معنای «اینگلند» یعنی انگلستان است. فرانسویان آن را مانند فارسی‌زبانان برای نامیدن «پادشاهی متحد بریتانیای کبیر و ایرلند شمالی» به‌کار می‌برند. «اَنگل‌ها» که واژه اینگلند را از آن ساخته‌اند، قبیله مهمی از اتحادیه قبایل ژرمنی بودند که پس از رومی‌ها در انگلستان ساکن شدند.

هنگری یا مجارستان

نام “مجارستان” در زبان فارسی برای اشاره به کشور “هنگری” (Hungary) ریشه در نام یکی از گروه‌های قومی و قبیله‌ای این منطقه دارد. این نام از قوم “مجار” (Magyar) گرفته شده است، که گروه اصلی قومی ساکن در این کشور هستند.

قوم مجار در قرون نهم و دهم میلادی به حوضه کارپات، جایی که امروزه کشور مجارستان در آن قرار دارد، مهاجرت کردند و به تدریج این منطقه را به مرکز فرهنگی و قومی خود تبدیل کردند. نام مجار در بسیاری از زبان‌های اروپایی و همچنین فارسی، به عنوان نام کشورشان شناخته شده است. در زبان مجاری، نام کشور “Magyarország” است که به معنای “سرزمین مجارها” می‌باشد.

در زبان‌های دیگر، مانند انگلیسی (Hungary)، نام این کشور به جای “مجارستان” به “هونگاریا” یا “هنگری” (Hungary) اشاره دارد، که این نام نیز از قوم “هون” یا “اونگرها” گرفته شده است. با این حال، فارسی‌زبانان به دلیل تأثیرات تاریخی و تماس‌های فرهنگی با این منطقه، از نام “مجارستان” برای اشاره به این کشور استفاده می‌کنند

یونان – Greece

در فارسی، کشور “Greece” با نام “یونان” شناخته می‌شود. این نام از قوم “ایونی” (Ionians) گرفته شده است که یکی از قبایل اصلی یونانی در دوران باستان بودند. ایونی‌ها در سواحل غربی آسیای صغیر (ترکیه امروزی) ساکن بودند و نقش مهمی در تمدن و فرهنگ یونان باستان داشتند.

نام “Greece” در زبان‌های غربی از واژه لاتین “Graecia” گرفته شده است، که به نام یکی دیگر از قبایل یونانی اشاره دارد. اما در فارسی و بسیاری از زبان‌های دیگر، تأثیرات تاریخی و فرهنگی باعث شده است که نام این کشور به “یونان” که برگرفته از “ایونی‌ها” است، شناخته شود.

این تفاوت‌های نام‌گذاری معمولاً به دلیل تفاوت‌های تاریخی، زبانی و فرهنگی میان مناطق مختلف جهان و همچنین تأثیرات امپراتوری‌ها و ارتباطات تجاری و فرهنگی در طول زمان به وجود آمده‌اند.