یادداشت‌های‌ یک‌ روزنامه‌نگار

تعریف بسیاری از فارسی‌زبانان از “دنیای غرب” یا “جهان غرب” یک‌سان نیست. برخی‌ها فکر می‌کنند که منظور از “غرب” تنها قاره اروپا است. برخی فکر می‌کنند که به امریکا و کانادا “غرب” خطاب می‌شود اما برخی نیز معنای واقعی آن را می‌دانند. در این یادداشت می‌خواهم در مورد دنیای غرب توضیح بدهم. این‌که آیا غرب یک منطقه‌ی جغرافیایی خاص است یا نه کشورهایی که فرهنگ، دین و سیاست مشترک دارند؟

آیا تحولات صنعتی و تکناولوژی نیز در تعریف شرق و غرب تاثیری داشته است؟

غرب یک منطقه‌ی جغرافیایی نیست

برای بیان ساده‌تر موضوع در همین ابتدا باید یادآور شویم که هدف از به‌کار بُردن واژه “جهان غرب” در واقع به هیچ عنوان از دریچه‌ی جغرافیایی نیست. اگر از دریچه‌ی جغرافیایی به این موضوع پرداخته شود، امریکای شمالی آخرین نقطه‌ی غرب کره‌ی زمین است. زیرا آفتاب در آن‌جا، آخرین جایی است که غروب می‌کند.

واژه انگلیسی West یا واژه فارسی غرب در ابتدا برای جهت جغرافیایی استفاده می‌شُد اما در قرون وسطا، اروپایی‌ها شروع به استفاده از آن برای توصیف اروپا کردند.

از قرن هجدهم و به دنبال اکتشافات و انقلاب صنعتی در اروپا، این کلمه برای نشان دادن مناطقی از جهان با سکونت‌گاه‌های اروپایی استفاده می‌شُد . در دوران معاصر اما، کشورهایی که غرب را تشکیل می‌دهند، بر اساس دیدگاه و نه موقعیت جغرافیایی‌شان متفاوت هستند.

دنیای غرب معمولاً شامل اکثر کشورهای اتحادیه‌ی اروپا و همچنین بریتانیا، نروژ (ناروی)، ایسلند، سوئیس، ایالات متحده، کانادا، استرالیا و نیوزیلند می‌شود. با این حال، دو منطقه فرعی نیز وجود دارد که ممکن است شامل شوند یا نباشند. اول دنیای اُرتُدکس است که کشورهای اروپای شرقی مانند روسیه، یونان و اسلواکی را احتوا می‌کند . دوم امریکای لاتین است که شامل مکزیک و پرو می‌شود.

همان‌طور که گفته شد، این گروه‌بندی‌ها ممکن است بخشی از دنیای غرب در نظر گرفته شوند یا ممکن است خود به خود شکسته شوند.

کشورهایی مانند استرالیا و نیوزلند که در نیم‌کُره‌ی شرقی قرار دارند در تعاریف مدرن به عنوان کشورهایی از جهان غرب تعریف شده‌اند، زیرا این مناطق و سایر مناطق مانند آن‌ها به طور قابل توجهی تحت تأثیر اروپا قرار گرفته‌اند.

‏پس تا این‌جا متوجه شدیم که کشورهای متأثر از فرهنگ اروپایی به صورت عمده، کشورهای غربی نامیده می‌شوند. این سرزمین‌ها برای خود ارزش‌های تقریبا مشترکی را تعریف کرده‌اند. در دنیای امروز، دموکراسی، آزادی، فرهنگ، صنعت، تکنالوژی، مسیحیت و همسوئی سیاسی مهم‌ترین شاخصه‌هایی است که برخی از کشورها را جدا از موقعیت جغرافیایی آن‌ها، به‌ شرق و غرب جدا کرده است. به گونه‌ی مثال میان امریکا و انگلیس فرسخ‌ها راه است اما هر دو کشور، کشورهای غربی به شمار می‌آیند در حالی‌که حتا در دو قاره مجزا موقعیت دارند.

حتا در برخی از تعاریف، کشوری مانند ژاپن/جاپان که در خاور دور واقع شده است، بخشی از غرب محسوب می‌شود زیرا با آرمان‌های دموکراسی به سبک غربی همسو شده است. در حالی که کشوری مانند کوبا که در نیم‌کره‌ی غربی واقع شده است، استدلال می‌شود که بخشی از غرب نیست زیرا با آرمان‌های سوسیالیسم و ​​کمونیسم همسو است.

در واقع امروزه به بیشتر اروپا، ایالات متحده امریکا، کانادا، استرالیا و نیوزیلند کشورهایی غربی می‌گویند.

همان‌طور که توضیح داده شد، کشورهای غربی را مجموعه هنجارهای اجتماعی، ارزش‌های اخلاقی مشترک، آداب و رسوم سنتی، نظام‌های اعتقادی، نظام‌های سیاسی و فناوری‌ها به هم پیوند داده است.

فرهنگ غرب به شدت تحت تأثیر فرهنگ یونانی-رومی ، فرهنگ مسیحی و تا حدودی فرهنگ آلمانی است.

زمانی که امپراتوری عثمانی در سال ۱۴۵۳ میلادی جاده ابریشم را بست، کشورهای اروپای غربی مانند فرانسه، اسپانیا و بریتانیای کبیر، کاشفانی را به سرتاسر جهان در جست‌وجوی مسیرهای تجاری جدید و سرزمین‌های جدید فرستادند. این کاوش‌گران راه را برای گسترش فرهنگ “غربی” در سراسر جهان، از امریکای تازه “کشف شده” تا جزایر اقیانوسیه هموار کردند . این نفوذ فرهنگی به سایر نقاط جهان به «غرب زدگی» نیز معروف شد.

پس از جنگ‌جهانی دوم، جهان غرب ‏تعریف سیاسی جدیدی به خود گرفت: این تعریف برای توصیف کشورهایی به کار می‌رفت که دولت‌های دموکراتیک و سرمایه‌داری داشتند و در کنار ایالات متحده، فرانسه و بریتانیا همسو بودند. این گروه از کشورها که به آن‌ها «کشورهای جهان اول» یا «غرب» نیز گفته می‌شد، در مقابل کشورهای جهان دوم بلوک شوروی کمونیستی به رهبری اتحاد جماهیر شوروی قرار داشتند.

برخی تلاش کرده‌اند که اقتصاد را نیز شامل شاخصه‌هایی کنند که مجموعه “غرب” را تشکیل دهد اما شرق آسیا پر از کشورهایی است با اقتصاد نسبتا بالا. از جمله چین، و نیز در خاور میانه، قطر و امارات و برخی از کشورهای دیگر. همچنان شبه قاره هند و آسیای مرکزی به طور کلی بخشی از غرب محسوب نمی‌شوند و آن‌چه غرب را تشکیل داده مواردی است که در بالا تذکر یافت.