بحث درباره وجود حیات در سیارات دیگر، یکی از پرسشهای بنیادی بشر است که از دیرباز ذهن انسانها را به خود مشغول کرده است. این پرسش نه تنها جنبههای علمی، بلکه فلسفی و حتی مذهبی نیز دارد. با پیشرفتهای چشمگیر در علم اخترزیستشناسی و تکنولوژیهای جدیدی مانند تلسکوپهای فضایی پیشرفته، این امکان فراهم شده تا پاسخهای علمی بیشتری به این پرسش داده شود.
کشف سیارات فراخورشیدی و جستجوی حیات
با کشف هزاران سیاره فراخورشیدی در دهههای اخیر، دانشمندان به بررسی احتمال وجود حیات در این سیارات پرداختهاند. این سیارات، که برخی از آنها در مناطق قابل حیات ستارههای خود قرار دارند، به دلیل امکان وجود آب مایع، بیشتر مورد توجه قرار گرفتهاند. منطقه قابل حیات، یا همان منطقه گلدیلاک، محدودهای از فاصله یک سیاره تا ستاره مادرش است که در آن دما به گونهای است که آب میتواند به صورت مایع بر روی سطح سیاره وجود داشته باشد. سیاره K2-18 b یکی از این سیارات است که در فاصله 120 سال نوری از زمین قرار دارد. این سیاره دارای اتمسفری است که نشانههایی از متان و دیمتیل سولفید را نشان میدهد؛ موادی که در زمین معمولاً توسط موجودات زنده تولید میشوند. این یافتهها نشان میدهد که امکان وجود حیات در خارج از منظومه شمسی بیشتر از آنچه قبلاً تصور میشد، وجود دارد.
لطفا کانال یوتیوب چهارسو را سبسکرایب کنید تا به جالبترین ویدئوهای آموزشی دسترسی داشته باشید.
نقش آب و انرژی در پیدایش و پایداری حیات
آب مایع یکی از اجزای اصلی در شکلگیری و پایداری حیات است. تمامی موجودات زندهای که ما تاکنون میشناسیم، برای بقا به آب نیاز دارند. بنابراین، وجود آب مایع یکی از مهمترین معیارها در جستجوی حیات در سیارات دیگر است. در منظومه شمسی، قمرهایی مانند اروپا و انسلادوس که به ترتیب به سیارات مشتری و زحل تعلق دارند، دارای اقیانوسهای زیرسطحی هستند که میتوانند محیط مناسبی برای شکلگیری حیات باشند. این اقیانوسها، به دلیل گرمای داخلی این قمرها که از طریق نیروهای جزر و مدی ایجاد میشود، به صورت مایع باقی میمانند. این امر نشان میدهد که حتی در شرایطی که سطح یک سیاره یا قمر یخزده است، ممکن است در زیر سطح، آب مایع وجود داشته باشد و این شرایط احتمال وجود حیات را افزایش میدهد.
تلاشهای علمی برای کشف حیات
با ورود تلسکوپ فضایی جیمز وب به عرصه علمی، دانشمندان اکنون قادر به بررسی دقیقتر اتمسفر سیارات فراخورشیدی هستند. این تلسکوپ با توانایی بالای خود در تحلیل نور عبوری از اتمسفر سیارات دوردست، میتواند نشانههایی از وجود مولکولهای پیچیده آلی را شناسایی کند. این مولکولها میتوانند نشانهای از فعالیتهای زیستی در آن سیاره باشند. به عنوان مثال، بررسیهای اخیر بر روی سیاره K2-18 b نشان داده است که اتمسفر این سیاره ممکن است دارای مواد شیمیایی مانند متان و دیمتیل سولفید باشد که در زمین به وسیله فعالیتهای زیستی تولید میشوند. هرچند تأیید وجود حیات در این سیارهها نیازمند تحقیقات بیشتری است، اما این یافتهها نشاندهندهی پیشرفتهای چشمگیر علمی در این زمینه است.
چالشهای علمی و آینده پژوهشها
با وجود پیشرفتهای عظیم علمی، همچنان چالشهای زیادی در راه کشف حیات در سیارات دیگر وجود دارد. یکی از این چالشها، تعریف دقیق “حیات” است. به عنوان مثال، برخی از دانشمندان معتقدند که حیات باید شامل ویژگیهایی مانند تکثیر و تکامل باشد، در حالی که تعریف جامعتری از حیات میتواند شامل موجوداتی باشد که بر پایه مواد شیمیایی غیر متداول و در شرایط محیطی بسیار متفاوت از زمین زندگی میکنند. این مسئله نشان میدهد که ممکن است حتی اگر حیات در سیارات دیگر وجود داشته باشد، ما قادر به شناسایی آن نباشیم.
از سوی دیگر، با توجه به اینکه فاصله بسیاری از سیارات فراخورشیدی تا زمین بسیار زیاد است، ارسال فضاپیما برای کاوش مستقیم این سیارات فعلاً امکانپذیر نیست. بنابراین، دانشمندان مجبورند به روشهای غیرمستقیم مانند تحلیل نور و امواج الکترومغناطیسی اکتفا کنند. این روشها، اگرچه بسیار پیشرفتهاند، اما محدودیتهایی نیز دارند که ممکن است مانع از شناسایی قطعی حیات شود.
با این حال، برنامههای فضایی آینده مانند مأموریتهای ناسا به اروپا و انسلادوس، و همچنین تلسکوپهای فضایی جدیدی که در حال طراحی و ساخت هستند، امیدهای زیادی برای کشف نشانههای حیات در منظومه شمسی و فراسوی آن ایجاد کردهاند. این تلاشها نشاندهندهی آن است که جستجوی حیات در کیهان یکی از مهمترین و هیجانانگیزترین زمینههای تحقیقاتی در علوم فضایی است که میتواند در آینده نزدیک به کشفهای بزرگی منجر شود.
