تغییر فصلها روی زمین یکی از پدیدههای طبیعی است که تاثیرات گستردهای بر روی آب و هوا، اکوسیستمها و زندگی روزمره انسانها دارد. این تغییرات به دلیل ترکیبی از چند عامل اساسی رخ میدهد که شامل انحراف محوری زمین، مدار زمین به دور خورشید و چرخش روزانه زمین است. این پدیدهها به طور مشترک باعث تغییرات دورهای در میزان تابش نور خورشید به سطح زمین میشوند که در نهایت به تغییر فصلها منجر میشود.
انحراف محوری زمین
محور زمین یک خط فرضی است که از قطب شمال به قطب جنوب امتداد دارد و زمین حول این محور میچرخد. این محور با صفحه مدار زمین به دور خورشید یک زاویه 23.5 درجهای میسازد. این انحراف محوری، عامل اصلی ایجاد فصلهاست. به دلیل این انحراف، در طول سال، قسمتهای مختلفی از زمین به طور متفاوتی در معرض نور خورشید قرار میگیرند.
لطفا کانال یوتیوب چهارسو را سبسکرایب کنید تا به جالبترین ویدئوهای آموزشی دسترسی داشته باشید.
به عنوان مثال، در زمانهایی از سال که نیمکره شمالی به سمت خورشید متمایل است، این نیمکره تابستان را تجربه میکند. در این زمان، نور خورشید مستقیمتر به این نیمکره میتابد و باعث افزایش دما و طولانی شدن روزها میشود. برعکس، در همین زمان، نیمکره جنوبی که از خورشید دورتر است، زمستان را تجربه میکند.
مدار زمین به دور خورشید
زمین در یک مدار بیضی شکل به دور خورشید حرکت میکند که یک سال کامل طول میکشد تا این مسیر را طی کند. این مدار، هرچند که تقریبا دایرهای است، اما در برخی نقاط زمین به خورشید نزدیکتر و در برخی نقاط دورتر است. اما برخلاف تصور عمومی، این فاصله نسبت به خورشید تاثیر چندانی در تغییر فصلها ندارد. دلیل اصلی تغییر فصلها، زاویه تابش نور خورشید به دلیل انحراف محوری زمین است. به عنوان مثال، در ماه ژانویه که زمین در نزدیکترین فاصله خود به خورشید قرار دارد (حضیض خورشیدی)، نیمکره شمالی زمستان را تجربه میکند و این نشاندهنده تاثیر محدود فاصله در مقایسه با زاویه تابش نور خورشید است.
چرخش زمین به دور خود
چرخش زمین به دور محور خود که هر 24 ساعت یک بار انجام میشود، نیز در تعیین میزان تابش نور خورشید به هر نقطه از زمین نقش دارد. این چرخش، علاوه بر ایجاد روز و شب، باعث میشود که میزان تابش خورشید در طول روز تغییر کند. در فصلهایی که روزها طولانیتر هستند، زمین زمان بیشتری برای جذب انرژی خورشید دارد و در نتیجه دما افزایش مییابد.
تاثیرات تغییر فصلها
تغییر فصلها تاثیرات گستردهای بر اکوسیستمها و زندگی انسانها دارد. در فصلهای گرمتر مانند تابستان، گیاهان رشد بیشتری دارند و حیوانات نیز فعالیت بیشتری نشان میدهند. در مقابل، فصلهای سردتر مانند زمستان باعث کاهش فعالیتهای زیستی میشود و بسیاری از گیاهان و حیوانات وارد حالت خواب زمستانی میشوند. این تغییرات فصلی همچنین تاثیر مستقیمی بر کشاورزی، آب و هوا و زندگی روزمره انسانها دارد.
به طور کلی، تغییر فصلها نتیجهای از تعامل پیچیده میان انحراف محوری زمین، مدار بیضی شکل زمین به دور خورشید و چرخش زمین به دور خود است. این عوامل باعث میشوند که میزان تابش نور خورشید به سطح زمین در طول سال تغییر کند و این تغییرات در نهایت منجر به ایجاد فصلهای مختلف میشوند.
