ماه: آوریل 2025

سیاسیون افغانستان در ۳۰۰ سال گذشته بر سر همدیگر چه آوردند؟ روایتی از خون، قدرت و رقابت در تاریخ سیاسی افغانستان (۱۷۱۵–۲۰۲۱) در تاریخ پرچالش افغانستان، ستیز برای قدرت اغلب با مرگ، تبعید، کورسازی، زندانی‌سازی و حذف‌های فیزیکی همراه بوده است. اگرچه گاه رنگ قومی و زبانی بر این ستیزها سایه افکنده، اما بیشتر آن‌ها ریشه در رقابت‌های قدرت‌طلبانه و نزاع‌های سیاسی داشته‌اند. در ادامه، فهرستی از وقایع کلیدی تاریخ سیاسی افغانستان طی سه قرن اخیر را مرور می‌کنیم.   عبدالعزیز هوتک در سال ۱۷۱۶ میلادی توسط برادرزاده‌اش، شاه محمود هوتک، به قتل رسید. اسدالله‌خان، فرزند عبدالله‌خان ابدالی، در سال …

جهان امروز پر از شعار آزادی‌ست؛ انتخاب لباس، شغل، شریک، سبک زندگی، عقیده. اما با وجود این «آزادی‌های بی‌پایان»، انسان مدرن روزبه‌روز بسته‌تر، خفه‌تر و بی‌رمق‌تر می‌شود. تناقضی عجیب: آزادی هست، اما رهایی نیست. چرا؟ • آزادی امروز، بیشتر شبیه مینوی رستورانت است. صدها انتخاب داری، اما همه از یک آشپزخانه آمده‌اند. تو آزاد نیستی انتخاب نکنی؛ فقط می‌توانی از لیست طراحی‌شده یکی را برداری. • ساختار اجتماعی، تو را از درون شرطی کرده که اگر مسیری غیر از مسیر عمومی بروی، احمق، شکست‌خورده یا غیرعادی به‌نظر می‌رسی. پس آزادی‌ات فقط در محدوده‌ی نگاه دیگران معنا دارد. • انسان امروز …

واقعه‌ای که به‌مثابۀ یکی از حساس‌ترین گره‌های تاریخ معاصر افغانستان شناخته می‌شود، ماجرای سقوط نورمحمد تره‌کی از قدرت و قتل او در بستر بازی‌های پرآشوب سیاسی سال ۱۳۵۸ خورشیدی (۱۹۷۹ میلادی) است. سرنوشتی که نه‌تنها سرنوشت او را مهر کرد، بلکه به‌زعم بسیاری، مسیر مداخله‌ی نظامی اتحاد شوروی در افغانستان را هموار ساخت. پرسش اساسی این است: چرا اتحاد شوروی، با تمام نفوذ سیاسی، اطلاعاتی و نظامی‌اش، نتوانست از قتل یکی از وفادارترین مهره‌های خویش جلوگیری کند؟ رژیم برخاسته از کودتای هفتم ثور ۱۳۵۷، هرچند در ظاهر توانسته بود قدرت را به‌سرعت در دست گیرد، اما از همان آغاز در …

هویت تاریخیِ مستقل بلوچستان پیش از آن‌که در پیکرۀ پاکستان ادغام شود، موجودیتی سیاسی داشت. خان‌نشین قلات، که بخشی از بلوچستان امروزی را در بر می‌گرفت، دارای ساختار قدرت بومی و روابط خارجی مشخصی بود. پس از تجزیۀ هند و تشکیل پاکستان در سال ۱۹۴۷، خان قلات به استقلال تمایل داشت، اما در سال ۱۹۴۸ با فشار نظامی پاکستان، بلوچستان به این کشور الحاق شد. این الحاق، نه از مسیر گفت‌وگو، بلکه از راه تهدید و سرکوب صورت گرفت و همین آغازگر بی‌اعتمادی ژرفی شد که تا امروز ادامه دارد. محرومیت ساختاری و توسعه‌نیافتگی مزمن بلوچستان با وجود آن‌که بزرگ‌ترین ایالت …

فکرکردن درد دارد. فکرکردن وقت می‌خواهد. فکرکردن خطر دارد. سیستم این را خوب می‌داند. و دقیقاً برای همین، هر کاری کرده تا ما از فکرکردن فراری باشیم. تا ذهن‌مان را بدهیم دست دیگران، و خیال کنیم انتخاب می‌کنیم، تصمیم می‌گیریم، می‌فهمیم. • از مدرسه و مکتب شروع می‌شود؛ جایی که حفظ کردن تشویق می‌شود و سؤال‌کردن خطرناک است. فکرکردن با نمره‌ی کم، تمسخر، و سکوت کلاس مجازات می‌شود. برنامه‌ریزی روزانه‌ی انسان مدرن طوری چیده شده که هیچ زمانی برای خلوت، سکوت و تأمل باقی نمی‌ماند. ذهن همیشه یا مشغول کاری‌ست، یا دنبال فرار از فکر با سرگرمی. محتوای رسانه‌ای، مخصوصاً …

تاریخ، آن‌گونه که در مکاتب و مدارس آموزش داده می‌شود، اغلب روایتی است از پیروزی، شکوه، توسعه و افتخار. اما آنچه پنهان می‌ماند، خون، دروغ، سانسور و تحریف است. تاریخ رسمی، نه آینه‌ی واقعیت، بلکه ابزار قدرت است. و همان‌گونه که فاتحان سرزمین‌ها را تصرف می‌کنند، حافظه‌ها را هم تصاحب می‌کنند. • فاتحان، پس از پیروزی، نخستین کاری که می‌کنند، بازنویسی تاریخ است؛ تاریخ را از نگاه خود روایت می‌کنند تا جنایت‌ها را توجیه و مظلومیت‌ها را حذف کنند. • نام‌ها، چهره‌ها، زبان‌ها و فرهنگ‌هایی که شکست خورده‌اند، یا به‌کلی ناپدید می‌شوند، یا به‌صورت کاریکاتور و دروغین در تاریخ باقی …

جهان رسانه‌ای امروز، نه بازتاب حقیقت، بلکه مهندس تصویرهاست. در این ساختار وارونه، مفاهیم دگرگون می‌شوند؛ قاتل، قهرمان می‌شود و مظلوم، افراطی. در صدر این بازی خطرناک، مفهوم «تروریسم» است؛ واژه‌ای که نه بر اساس واقعیت، بلکه بر اساس منافع تعریف می‌شود. تروریسم، اگر علیه منافع غربی باشد، محکوم است؛ اگر در خدمت آن باشد، یا سکوت می‌کنند یا آن را «مقاومت مشروع» می‌نامند. • رسانه‌های جهانی، یک تروریست را با واژه‌هایی چون «مبارز»، «رهبر شورشی» یا «فعال» توصیف می‌کنند، فقط به این دلیل که با دشمنِ غرب می‌جنگد. • در مقابل، گروهی که علیه اشغال، تحقیر یا سرکوب مبارزه …

نقش قدرت‌ها در بقای تجارت مرگ مواد مخدر یکی از مرگ‌بارترین بلایای معاصر است؛ میلیون‌ها انسان را می‌کُشد، نسل‌ها را نابود می‌کند، خانواده‌ها را می‌پاشاند و اقتصاد کشورها را می‌بلعد. با وجود این فاجعه‌، چرا این تجارت جهانی همچنان ادامه دارد؟ چرا هیچ قدرتی واقعاً برای ریشه‌کنی آن اقدام مؤثر نمی‌کند؟ پاسخ کوتاه است: چون جهان قدرتمندان، از این تجارت سود می‌برد. • تجارت مواد مخدر دومین اقتصاد سیاه جهان پس از قاچاق اسلحه است. تخمین زده می‌شود سالانه بیش از ۵۰۰ میلیارد دلار در این صنعت جابه‌جا می‌شود؛ پولی که بدون رد رسمی، به جیب شبکه‌های قدرت، مافیا و …